Arkeoloji Alanındaki CBS Uygulamaları
Arkeoloji Alanındaki CBS Uygulamaları
Tarım ve Astronomi alanından sonra yazı dizimize bu hafta Astronomi alanında yer alan Coğrafi Bilgi Sistemleri uygulamaları ve kullanımları ile devam ediyoruz.
Coğrafi Bilgi Sistemleri, son 10 yılda arkeoloji için önemli bir araç haline gelmiştir. Arkeoloji, zaman içinde insan davranışının mekansal boyutu çalışmasını gerektirir.
Arkeoloji, tarihsel olayların açılımına coğrafya, zaman ve kültür üzerinden bakmaktadır ve arkeolojik çalışmaların sonuçları mekansal bilgi açısından zengindir. CBS, geniş hacimli verileri coğrafi referanslama konusunda uzmandır. Bu da CBS’nin hızlı, doğru ve mali açıdan etkin bir araç olmasını sağlamaktadır. CBS’nin sahip olduğu araçlar veri toplama, depolama ve çağırma konularında kullanıcıya daha anlaşılır bir görsel sunmaktadır. CBS, arkeolojide harita üretiminden çok; farklı veri türlerini birleştirip analiz etme ve yeni bilgiler oluşturma tabanlı kullanılabilir. CBS’nin arkeolojideki kullanımı, arkeologların sadece veri toplama ve görselleştirmelerini değil; mekanla ilgili düşünme yollarını da değiştirmiştir.
Arkeolojik Araştırmada CBS Kullanımı
Arkeolojik çalışmalarda CBS’nin farklı süreçleri ve işlevleri kullanılmaktadır. Site içi mekansal analiz veya dağılım analizi, site içindeki değişim sürecinin oluşumunun anlanmasında ve belgelenmesinde yardımcı olur. Bunun için kullanılan eski yöntemler, geniş alan üzerinden sadece küçük bir bakış açısı sunmaktadır. Akıllı modelleme, arkeolojik verinin daha iyi analiz edilmesi için hidrografi ve histografide olduğu gibi, veri toplama yolunu kullanır. CBS’deki nokta verisi, ilgili yere odaklanmak ve veri setlerindeki dağınık noktaları analiz etmek için; yoğunluk haritası, noktasal verinin interpole edilerek bir sitedeki kullanım düzeylerini bulmak için kullanılır.
Arkeolojik Analizlerde CBS Kullanımı
Coğrafi bilgi sisteminde alan ile ilgili birçok veri setini depolama, işleme, birleştirme ve karmaşık analizleri yapmak mümkündür. Görünürlük analizi, site üzerinde çevresinde görünebilir olan yerleri belirlemek için kullanılmaktadır. Bu, site alanının çevresi ile olan sosyal ilişkisini yorumlamak için kullanılır. Simülasyon, gerçeğin basitleştirilmiş bir temsilidir ve olayın temel değişkenlerini ve onların etkileşimlerini belirleyerek çalışır. Bu varsayım hem test için hem de veri üretmek için kullanılır. Arkeolojik Bilgi Bilimi, arkeolojide mekansal ve zamansal desenleri keşfetmek ve ortaya çıkarmak için çalışmaktadır. Araştırmalar, arkeolojik problemleri çözmek ve anlamak için sayısal yöntemlere ve bilgisayar yazılımları üretmeye yönelmiştir.
a) Kayıp Şehirler: Kızılötesi sensörler ve yer radarı kullanarak kayıp şehirleri ve unutulmuş geçmişlerini gün yüzüne çıkarma (LİDAR kayıp şehirleri ortaya çıkarır)
b) Arkeolojik Ölçme: Arkeologların her gün yüzleştiği büyük bir problemi ele alma- arkeolojik alanlardaki zenginliklerde bulunan kazı bulgularının fiziksel lokasyonlarını toplama
c) Antik Eserler İçin Ortadoğu Coğrafi Veri Tabanı: Arkeolojik alanlar azaltımı maliyet faktörü etkilerini önlemek için arkeolojik alanları kaydetme, izleme ve koruma- Getty Koruma Enstitüsü (GCI) ve Dünya Anıtlar Fonu (WMF) tarafından geliştirilmiştir. (MEGA Geodatabase)
d) Coğrafi Metin Analizi: Doğal Dil İşleme tekniklerinin birleştirerek, Bütünce Dilbilimi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri, geniş yazılı metinlerin yarı otomatik keşiflerinin bir araya getirilmesi
e) QGIS Arkeoloji Araçları: PyArcInit QGIS eklentisi ile tutulan kayıtlarıyla beraber arkeolojik toplulukların bilgisayara geçirilmesi
f) Akdeniz Peyzaj Dinamikleri: GRASS GIS kullanılarak Akdeniz’deki insanların uzun zamanlı etkileşimlerinin ve Akdeniz peyzajının daha iyi anlanması için peyzaj evriminin ve yüzey değişim sürecinin modellenmesi (Mediterranean Landscape Dynamics)
g) Ön Saha İncelenmesi: Arkeolojik siteler için önemli ipuçları teşkil eden binalar, mezarlıklar, yollar ve çitler için antik haritalarının araştırılması (Archaeology Site Investigation)
h) Taş Araçlar: Yüzeyde dışarı fırlayan kaya tabakası ve drenaj taşkın yatağı havzası gibi jeolojik kontrol noktalarıyla litik malzemeler, su kaynakları, akış hidrolojisi gibi taş alet yapımı ve kilden çömlek yapmaya uygun olan coğrafi özelliklerin karakterize edilmesi
i) Görüş Açıklığı: Söz konusu görüş açıklığıyla ilgili tarih öncesi tüm koşulların göz önünde bulundurulmasıyla görüş alanında ne olduğunu tahmin ederek bir alanı belirlemek
j) Arkeolojik Sit Alanı Tahmini: Herhangi bir sit alanını tahmin etmek için, Çoklu Kriter Değerlendirmesi (MCE) kullanılarak; uygun eğim, cephe, jeoloji, hidroloji ve suya olan uzaklığın birleştirilmesi
k) Kültürel Miras Envanteri: Açık kaynaklı mekânsal yazılım olan Arches ile kültürel miras alan gözlemleri koleksiyonunun yayılması ve özelleştirilmesi. (Arches Heritage Inventory & Management System)
l) 3B Arkeoloji: Özellikle arkeolojik kazı alanlarında, hava görüntüleri ve 3 boyutlu ortamlarla arkeolojik miras alanların etkili ve doğru 3 boyutlu kayıtlarının oluşturulması
m) Kürek Test İzleri: Saha incelemeleri yapmak için potansiyel lokasyonları ziyaret ettiklerinde kürek test izleri, kesit çıkarma ve diğer kayıtların günlüğünü tutma
n) Dinazor İzleri Tahmini: Eğim, bakı, bitki örtüsü ve heyelan yakınlığı ile dinazorların bir zamanlar Dünya’da tam olarak nerede dolaştığını anlamak
Kaynakça: gisgeography, Wikipedia
