Akademi

'15 Dakikalık Şehir' fikri 1920'lerde Amerikalı planlamacı Clarence Perry tarafından ortaya atılan, 1980'lerde ABD'de popülerlik kazanıp COVİD-19 salgını ile de tüm dünyada ihtiyaç haline gelen bir kentsel planlama stratejisidir.

Coğrafi Bilgi Sistemi Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan bu çalışma ile İstanbul'da yaşayan nüfusun hangi ihtiyaçlarını yürüyerek erişimle karşılayabileceği ilçe, mahalle ve hexagon bazlı irdelenmiştir. Bu çalışma ile Covid salgınıyla birlikte birçok ülke tarafından uygulanmaya başlanan '15-minute City' şehir konseptine İstanbul'un ne kadar yakın olduğunu, bu konsepte en uygun-en uzak bölgelerin belirlenmesi hedeflenmiştir.

'15 Dakikalık Şehir' modelini ortaya çıkaran Carlos Moreno, bu model ile şehir kalitesinin artırılması ve çevre üzerindeki yükün azaltılmasını amaçlamaktadır. Carlos Moreno'ya göre bu model 4 ana ilkeden oluşmaktadır: Yoğunluk, yakınlık, çeşitlilik ve her yerde bulunma. Yoğunluk ile otomobil kullanımına gerek kalmadan temel ihtiyaçların bulunması, çeşitlilik ile karma kullanımlı bölgeler oluşturulmasını, yakınlık ile işe gidiş gelişte yaşanan kayıpları azaltma ve çevresel-ekonomik zararları gidermeyi ve her yerde bulunma ile ise herkes için erişilebilir ve uygun fiyatlı bir yaşam sunabilmesi hedeflenmektedir.

4 temel etki üzerinde durulan modelde insanlar üzerinde sosyal yönden yer duygusu oluşturacağı için çevredeki insanlarla iletişimi kuvvetlendireceği ve güvenlik algısını artıracağı düşünülmektedir. Ayrıca trafik sıkışıklığı ve işe gidip gelme süresini azaltacağından kaliteli zaman geçirme için vakit kazanılmaktadır. Sağlık açısından yürünebilir ve bisiklete binilebilir alanlar oluşturulacağından fiziksel ve zihinsel katkı sunacağı düşünülmektedir.

Çevresel olarak daha az taşıt kullanımı ile hava kirliliği, gürültü kirliliği gibi etkilerin önüne geçilmesiyle birlikte karbon emisyonunun azaltılması planlanmaktadır. Ekonomik olarak yerel ölçekteki işletmelerin değer kazanması, araba kullanılmaması ile birlikte yol, ulaşım masraflarının azaltılması hedeflenmektedir.

Carlos Moreno '15-minute City' ile araç kullanımının azaltılması ile yaşanabilir, sağlıklı, eşit ve sürdürülebilir şehirler inşa edilmesi hedeflemektedir. Bu model için alt başlıkları net olarak açıklamayan her şehre ve bölgeye göre 15dk şehir modelinin değişebileceğini belirten Carlos Moreno genel olarak 6 başlıktan bahsetmektedir. Bunlar yaşam, çalışma, eğitim, ticaret, eğlence ve sağlık hizmetleridir.

Mekânsal veri analizlerinin şehir planlama gibi alanlarda önemli rol oynaması nedeniyle çalışmanın sonuç ve analizlerinin açık veri olarak paylaşılıp, planlama sürecinde atılan adımlara öncülük eden akademisyenler, belediyeler, STK ve ilgili diğer kuruluşların kullanımına açılmıştır.

Bu çalışmadan, yaşanabilir kent kapsamında erişim sürelerine göre trafik yoğunluğunu azaltmak için ulaşım ağları geliştirilmesi, sağlık noktalarının halka hizmette yetersiz olduğu alanlar için hizmet noktaları artırılabilmesi, yoğunluğun az olduğu bölgelerde bölgesel istihdam için yatırımlar yapılabilmesi gibi stratejilerde altlık çalışma olarak faydalanılabilmesi amaçlanmaktadır.