Akademi

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS)

Dünya üzerindeki karmaşık sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümüne yönelik mekana/konuma dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere, büyük hacimli coğrafi verilerin; toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekansal analizi, sorgulaması ve sunulması fonksiyonlarını yerine getiren donanım, yazılım, personel, coğrafi veri ve yöntem bütünüdür.

CBS, kavramsal bir sınıflamada hiyerarşik olarak öncelikle Sistem, sonra Bilgi Sistemi kategorisi altında yer alır. İşlevsel bir sınıflamada ise CBS, öncelikle Teknoloji, sonra Bilgi Teknolojisi altında yer alır. CBS görsel tabanlı verilerin işlenip amaca uygun kullanılmasında olanak sağlar. CBS, bazı araştırmacılara göre konumsal bilgi sistemlerin tümünü içeren ve coğrafi bilgiyi irdeleyen bir bilimsel kavram, bazılarına göre; konumsal bilgileri dijital yapıya kavuşturan bilgisayar tabanlı bir araç, bazılarına göre de; organizasyona yardımcı olan bir veri tabanı yönetim sistemi olarak nitelendirilmektedir.

CBS, genel bir kavram olup; çeşitli kullanım alanlarına ve tematik konulara yönelik olarak geliştirilen CBS uygulamaları vardır. Dünya çapında, 50'den fazla endüstride, bu uygulamalara örnek teşkil edebilecek ve proje fikirleri verebilecek konu başlıkları şu şekilde sıralanabilir:

1) Tarım

2) Astronomi

3) Arkeoloji

4) Mimarlık

5) Kuzey Kutup Bölgesi/Antartika

6) Su

7) Havacılık

8) Otomobil

9) Bankacılık

10) İş ve Ticaret

11) Tüketici Bilimleri ve Davranış

12) İklim Değişikliği

13) Suç

14) Savunma/Askeri

15) Afet

16) Ekoloji

17) Ekonomi

18) Eğitim

19) Enerji

20) Mühendislik

21) Çevre

22) Ormancılık

23) Oyun

24) Bahçecilik

25) Jeoloji

26) Coğrafi İstatistikler

27) Yeraltı Suyu

28) Sağlık

29) Tarih

30) Hidroloji

31) İnsani

32) Sigorta

33) İnternet

34) Arazi Kullanımı

35) Posta Servisleri

36) Medya

37) Belediye/Kentsel

38) Madencilik

39) Denizcilik

40) Okyanus

41) Petrol/Gaz

42) Park

43) Politika/Yönetim

44) Emlak

45) Habercilik

46) Toplum Uygulamaları- Yapı&Çevre

47) Toprak

48) Spor&Eğlence

49) Ölçme&Jeodezi

50) Telekominikasyon

51) Turizm

52) İletim Planlama ve Yönlendirme

53) Nakliye

54) Kamu Hizmetleri

55) Gönüllülük ve Açık Teknoloji

56) Hava Durumu

Bu konu başlıkları içerikleriyle beraber hafta hafta yayınlanacak olup; bu hafta Tarım alanındaki CBS uygulamalarını örnekleriyle beraber aşağıda bulabilirsiniz.

1- Tarım Alanındaki CBS Uygulamaları

a) Hassas Tarım: Hassas tarım ve yazılım kullanarak daha az gübre harcarken dönüm başına daha fazla kile (genellikle tahıl ölçmede kullanılan, yaklaşık 25 kg. oylumunda bir ölçek) hasat almak (SST Software)

b) Hastalık Kontrolü: Kritik müdahale alanlarını ve etkili hedeflenmiş kontrol müdahalelerini belirleyerek zararlıların yayılmasıyla mücadele

c) İsviçre Alpleri Tarımı: Yön verileri kullanılarak başarılı bitki büyümesinde kritik bir nokta olan soğuk ve kuru rüzgarlar barındıran İsviçre Alplerinin güneye bakan yamaçlarında toprağın işlenmesi

d) Biyokütle için 3B Tarayıcılar: FARO tarayıcı kullanarak lazer hassasiyetli 3B biyokütle ölçümü

e) Gerçek Zamanlı Tarımsal Üretim: Otomatik yanıtlı insansız hava araçları ve hassas sulama sensörleri ile gerçek zamanlı mahsul izleme ve hedeflemeye doğru yönelme

f) Güncel Gıda Güvenliği: Uydu, mobil-toplama ve CBS veri belleği aracılığıyla güvensiz gıda popülasyonlarının altında yatan nedenlerin gözetilmesi

g) Çiftlik Turizmi: Çiftlik turizmin gelişmekte olan alanlarında GPS alıcıları ile mahsul labirentleri boyunca gezinme

h) Bitki Dayanıklılığı: İklim koşullarının belirlediği bitkilerin büyüme yeteneğine göre ekim alanlarının belirgin bir şekilde tanımlanması

i) Makine Performansı: Bir tarım alanında mekânsal değişkenliği, iş kolu maliyetini ve makine performansını daha iyi anlamak için tarım makinesinin coğrafi koordinatlarının günlük olarak tutulması

j) Gelecekteki Gıda Talebi: Büyüyen ve giderek artan nüfusun ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağının planlanması ve gelecekteki gıda talebinin tanımlanması

k) Ürün Asimilasyon Modeli: Mahsul verimliliğini daha iyi anlamak için toprak, su ve ürün sürecinin benzeştirilmesi ve GRASS CBS'deki Ürün Asimilasyon Modeli (Crop Assimilation Model) aracının kullanılarak gözlemlenmesi

l) Su Stresi: Kullanılabilir su kaynağı üzerinde yerel çekilme oranının dengelenmesi

m) Tarihsel Tarım Arazileri: Geçmiş ve gelecekteki çiftçilik trendlerinin çizilmesi

n) Açlık Haritası: Küresel açlık ve ihtiyacı olan yerler hakkında farkındalığın artırılması

o) Tarım Haritası: Alt ulusal idari bölgelere göre birincil gıda ürünlerini yıkmak ve bitkisel üretim, hasat alanı ve tarımsal üretime göre toplama

p) İklim Değişikliğine Göre Ürün Esnekliği: Sağlıklı alanları sürekli geliştirerek hava modelinin değişmesine ve İklim değişikliğine adapte olma

q) Ürün Verimliliği: Küresel ürün verimliliğini tahmin etmek için Normalleştirilmiş Fark Bitki Örtüsü Endeksi (NDVI) gibi endeksleri kullanarak ürün verimliliğini ayarlama (Satellite Image Corporation AgroWatch Green Vegetation Index)

r) Erozyon-Verimlilik Etki Hesaplama (EPIC): "Toprak Kaybı, Besin Kaybı Simülasyon Modeli ve Ürün Verimliliği ile İlişkili Toprağın Organik Karbon Değişimi" aracılığıyla tarla koruma program uygulamalarına öncelik verme

s) Tarım Kapasitesi/ Yeterliliği: Kanada Arazi Envanteri kullanarak; tarımsal üretim için potansiyel çeşitliliği sınıflandırma

t) Çiftlik Merası Yönetimi: Daha anlamlı raporlar ve haritalar kapsamında daha iyi bir yönetim için toprak çeşitleri, çit hatları, yollar ve diğer verileri toplama

u) Tarımsal Kirlilik: Tarımsal kirliliğin iklime ve çevreye olan etkilerinin miktarının belirlenmesi

v) Tarım Geliri: REDD için IDRISI GeOSIRIS ile ormansızlaşma ve potansiyel gelire ilişkin Etkili Fırsat Maliyetini belirleme

w) Sulama: Arazi yönetimi kararları için sulama altyapısını yakalama (Dünya tatlı su kaynağının üçte ikisinden fazlası bitkileri sulamak için çekiliyor)

x) Çiftlik Koruması: Yerel tarım bölgelerini inceleyerek öncelikli çiftlik bölgeleri kurmak ve yüksek kaliteli tarım alanları için kriterler belirlemek

y) Çok Yönlü Toprak Nem Paketi/Bütçesi: Buharlaşma, yağış miktarı, yüzeysel akış ve diğer faktörleri de dikkate alarak tarlaların toprak nem durumlarını benzeştirme

z) Kuraklık: Yağışın mekânsal dağılımını analiz ederek ve SMAP, SMOS ve sensetik açıklıklı radar gibi gerçek zamanlı sensörlerle kuraklık etkisini minumuma indirme

aa) Bitki Peyzajı: Ulusal Tarım İstatistik Servisleri(USDA NASS CropScape) ile uydu görüntüleri kullanarak ürün çeşidinin dönüm miktarını ve mekânsal dağılımını hesaplamak

bb) Bitki Hasat Tahmini: NDVI, hava, topraktaki nem, toprak çeşidi ve diğer parametreleri kullanarak mahsul verimini tahmin etme

cc) Organik Çiftçilik: Organik çiftçilik ruhsatları için; çiftçilik tarihi, hangi bitkilerin ekildiği, hasat döngüleri ve alan bazında haşere yönetim tedbirleri de dahil olmak üzere çeşitli veri kaynaklarını yönetme

dd) Tarımsal Nokta Kaynaklı Olmayan (AGNPS) Model: MapWindow'da Tarımsal Nokta Kaynaklı Olmayan kirlenme modeli kullanarak tarımın su kalitesine olan etkileri tahmin etme

ee) Direnaj Çukurları: MicroImages TTNMips'teki stereo görüntüleri kullanarak çiftlik alanı drenaj çizgilerini izleme (TNT Stereo Viewing Tools)

ff) Büyüme Periyodu Süresi: Ortalama sıcaklık 5°C'ye eşit veya ondan büyük olduğunda ve topraktaki yağış ve nem deposu potansiyel su kaybının yarısını aştığında bitkilerin su kaybı taleplerine karşı hazırlıklı olma

Kaynak: Wikipeida, gisgeography, CBS Nedir?